İslami Finansal Araçların Çeşitlendirilmesi
11
ABD doları düzeyindedir. Aşağıdaki tabloda segmentlere göre sektörün dağılımı gösterilmektedir.
Tabloda görüldüğü gibi 2015 yılı için bankacılık varlıkları, itfası gelmemiş sukuklar, İslami fon
varlıkları ve tekâfül katkı paylarının toplam değeri 1,881 trilyon ABD dolarıdır.
Tablo 5. İslami Finans Segmentlerinin Bölgelere Göre Dağılımı
(milyar ABD doları, Haziran 2016)
Bölge İslami Bankacılık
Varlıkları
İtfası Gelmemiş
Sukuklar
İslami Fon
Varlıkları
Tekâfül Katkı
Payları
Asya 218,6 174,47 19,8 4,4
Körfez İşbirliği
Konseyi
650,8 115,2 23,4 11,7
MENA(KİK hariç) 540,5 16,6 0,2 8,4
Afrika(Kuzey Afrika
hariç)
26,6 1,9 1,5 0,6
Diğer 56,9 2,1 11,2 -
Toplam 1.493,4 318,5 56,1 25,1
Kaynak: IFSB Yıllık İstikrar Raporları.
Geleneksel sektörle kıyaslandığında küresel İslami finans sektörü çok daha büyük bir büyüme
kaydetmiştir. Mart 2016 İslami Finans Bülteni’ne3 göre 2011 ile 2015 yılları arasında İslami
finans sektörü yüzde 3,6’lık bir yıllık bileşik büyüme oranıyla (CAGR) büyürken geleneksel sektör
yalnızca yüzde 1,5 büyümüştür. Ancak sektör, bugün küresel finans sektörünün yalnızca yüzde
1’i büyüklüğündedir.
Sukuk, küresel İslami sermaye piyasaları sektörünün önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Aşağıdaki
grafikte gösterildiği gibi uluslararası sukuk ihraçları 2001’de başlamış, 2012 ve 2013 arasında bir
büyüme trendine girmiş; ancak sektör, Malezya Merkez Bankası’nın (BNM) kısa vadeli sukuk
ihracını durdurma kararı, petrol fiyatlarındaki sert düşüş gibi bazı iç ve dış faktörler nedeniyle
2015’te sağlam bir aşamaya geçmiştir4.
Sukuk yapılarındaki çeşitlilik, esasen icâreye dayalı sukuk ile başlayarak ve şimdiki müşâreke,
azalan müşâreke gibi ürünleri de kapsayacak şekilde son yirmi yıldır artmaktadır. Malezya,
Bahreyn, Kuveyt, Katar, Ürdün, Suudi Arabistan, BAE, İngiltere, ABD ve Pakistan dâhil olmak
üzere birçok ülkede kurumsal sukuk ve devlet sukuku ihraç edilmektedir. Bahreyn, Malezya, İran,
Sudan, Pakistan gibi gelişmiş bir İslami finans sektörüne sahip ülkelerde farklı sukuk araçları,
likidite yönetimi ve/veya kalkınma projeleri finansmanı için önemli unsurlardır. Hong Kong gibi
daha yeni pazarlarda ise İslami finans sektörüne giriş aracı olarak değerlendirilmektedir.
Tekâfül veya İslami sigortacılık, bazı pazarlarda nispeten biraz daha yeni bir sektördür, ancak
küresel tekâfül sektörünün hacmi 2016 itibarıyla 37,7 milyar ABD dolarına ulaşmıştır5. Sudan ve
Malezya (bu raporda yer almaktadır) gibi ülkeler, tekâfüle ilişkin düzenlemelerini erken hayata
geçirmiştir: Sudan, 1979’da kurulan ilk İslami sigortacılık şirketiyle küresel sektöre öncülük
etmiştir. Malezya’da hükümet ülkede İslami bir sigortacılık şirketinin kurulmasına ilişkin elverişlilik
çalışmaları adına bir görev gücü oluşturduktan sonra Takaful Malaysia adlı şirket 1981’de faaliyete
geçmiştir6. 2015 sonu itibarıyla ayrı tekâfül düzenlemelerini yeni hayata geçiren ülkeler arasında
3 CEIF, Kral Fahd Petrol ve Maden Üniversitesi
4 IIFM Sukuk Raporu 2016.
5 Thomson Reuters 2016 Raporu
6 Takaful Malaysia 2016 Yıllık Raporu