İslami Finansal Araçların Çeşitlendirilmesi
14
2 İSLAMİ FİNANS SEKTÖRÜNÜN SEGMENTLERE
GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ
2.1 GİRİŞ: İSLAMİ FİNANSIN DURUMU
Daha önce Bölüm 1’de yer alan segmentlere göre İslami finans sektörünün kırılımına ilişkin
tabloda gösterildiği gibi küresel İslami bankacılık sektörünün hacmi (2016, IFSB 2017 raporu)
1,49 trilyon ABD doları olarak tahmin edilmiş olup bunun 319 milyar ABD doları itfası gelmemiş
sukuklar, 56 milyar ABD doları İslami fon varlıkları ve 25,1 milyar ABD doları tekâfül segmentine
aittir. Enerji fiyatlarındaki düşüş, jeopolitik çatışmalar, döviz kuru değer kayıpları ve yükselen
piyasalarda varlık satışları gibi dünyada yaşanan çeşitli ekonomik güçlüklere rağmen son on
yılda İslami finans sektörü istikrarlı ve nispeten hızlı bir şekilde büyümüştür. Yaklaşık beş sene
boyunca iki basamaklı büyüme rakamları yakalandıktan sonra 2016’da İslami finans sektörünün
büyümesi biraz yavaşlamış olmasına rağmen, IFSB 2017 raporunda küresel olarak itfası gelmemiş
sukuklardaki düşüşün biraz tersine dönerek 2015’teki 300,3 milyar ABD doları değerinden 2016
sonunda 318,5 milyar ABD dolarına çıktığı bildirilmiştir. Tekâfül sektöründe brüt katkı payları
2015 yılsonuna kadar yüzde 13,1 artarak 25,1 ABD dolarına ulaşmıştır (Bölüm 1’deki İslami
Finans Sektörünün Segmentlere göre Dağılımına İlişkin Tabloya bakılabilir).
2.2 İSLAMİ FİNANSIN COĞRAFİ DAĞILIMI
İslami finans, ağırlıklı olarak Asya ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) pazarlarında egemendir. IFSB’nin
2016 yılına ilişkin olarak bildirdiği rakamlara göre küresel İslami finans piyasalarının yaklaşık
yüzde 40’ını KİK pazarları, yüzde 20’sini ise Asya pazarları oluşturmaktadır. KİK pazarlarında
Suudi Arabistan tarihsel olarak İslami finans varlıkları bakımından lider konumundadır. Petrol
fiyatlarındaki düşüşle birlikte Suudi Arabistan, 2030’a kadar petrol gelirlerine bağımlılığın
azaltılmasının planlandığı yeni bir uzun vadeli vizyonu uygulamaya koymuştur. Ekonominin
çeşitlendirilmesi, bankacılık sektörü tarafından desteklenecektir ve bu, İslami bankacılık sektörü
için iyi bir işarettir. Asya’da ise İran, İslami finans dünyasına en büyük katkıyı sağlayan ülke
olmuştur ve 2016’da yaptırımların kaldırılmasıyla İran’ın İslami bankacılık sektörü küresel finans
piyasasına yeniden girecektir.
Şekil 1. İslami Finansal Varlık Büyüklüğüne Göre İlk 10 Ülke
(2015 tahminler, milyar ABD doları).
0
100
200
300
400
500
Suudi
Arabistan
İran Malezya BAE Katar Kuveyt Bahreyn Türkiye Endonezya Bangladeş
447 434 414
187
101 100 81
52 48 26
Kaynak: ICD-Thomson Reuters İslami Finans Gelişim Göstergesi 2016
İslami finans sektöründe başka bir önemli pazar, toplam varlıklarının yüzde 46’sı sukuk
piyasalarında olan ve bu piyasalarda egemen olan Malezya’dır. ICD-Thomson Reuters İslami Finans
Gelişim Göstergesi’ne göre Malezya’nın sukuk piyasası son dört yıldır dünyadaki en gelişmiş
sukuk piyasasıdır. 1983 tarihli İslami Bankacılık Yasası ve 1984 tarihli Tekâfül Yasası’nın yerine