İslami Finansal Araçların Çeşitlendirilmesi
6
Tablo 1 Çalışmada Seçilen Ülkeler
Yerleşik Liderler Yükselen Liderler Potansiyel Liderler Sektöre Son Girenler
Arap Asya Afrika İİT dışı
Bahreyn Malezya Nijerya Birleşik Krallık
Sudan Endonezya
Umman Pakistan
Türkiye
Bangladeş
Kaynak: GIFR 2016
Birleşik Krallık, Müslüman olmayan ülkelerdeki İslami finans sektörünü temsilen bu Rapora dâhil
edilmiştir. 2016 EY İslami Finans Raporu’na göre, günümüzde Birleşik Krallık, ABD, Çin ve Hong
Kong, Singapur, Almanya vb. ülkeler de dâhil olmak üzere İİT dışı ülkelerde İslami sermaye piyasaları
(özellikle sukuk) çok önemli bir yere sahiptir. Birleşik Krallık’ta İslami bankacılık sektörü ve İslami
sermaye piyasaları çok önemli bir boyuta ulaşmıştır ve ülkede 2004 yılından bu yana lisanslı İslami
bankalar bulunmaktadır. Londra ayrıca İslami finans sektörünün en önemli merkezlerinden biri
olarak da kabul edilmektedir. Dolayısıyla Birleşik Krallık, bugün dünyada kullanılan İslami finansal
ürünlerin çeşitlendirmesine yönelik çalışmaların sunumunda ve genel politika tavsiyelerinde ele
alınmalıdır.
Bunun dışında, çalışmanın büyük bölümünde İİT üyesi ülkelere odaklanılmaktadır. Asya grubu
ülkeleri küresel İslami bankacılık sektörünü çok daha uzun süredir temsil ettiklerinden, bu gruptan
daha fazla sayıda ülke seçilmiştir. Afrika ülkelerini Nijerya temsil etmektedir.
Asya Grubunu temsilen Pakistan, Malezya, Endonezya, Türkiye ve Bangladeş seçilmiştir; zira
bu ülkelerde İslami bankacılık sektörü hızlı bir büyüme kaydetmekte, merkez bankası önemli
bir destek sağlamakta ve sermaye piyasalarında ve/veya tekâfül sektörlerinde önemli bir varlık
göstermektedir. İslami Finans Ülke Endeksi’ne göre Pakistan, İslami finans sektöründeki Potansiyel
Liderlerden bir tanesi olarak nitelendirilmiştir. Söz konusu listede Sudan, Bangladeş, Türkiye ve
Birleşik Krallık da bulunmaktadır.
Arap Grubunu Sudan, Umman ve Bahreyn temsil etmektedir. İslami bankacılık sektörünün payının
yüzde 100 seviyesinde olduğu dünyadaki iki ülkeden (İran ve Sudan) bir vaka incelemesine yer
vermenin uygun olacağı düşünülmüştür. Sektöre yeni giren (2012) ve İslami finans ürünlerine
nispeten katı bir yaklaşım sergileyen bir aktör olarak Umman, gelişmekte olan bir İslami bankacılık
ve finans piyasası örneği teşkil edebilir. Bu ülke 2015 yılında sukuk ihracına da başlamıştır.
Bahreyn Şer’i uyumluluk ve ürün geliştirme çalışmaları ile bilinen, iyi geliştirilmiş bir çerçeve ile
İslami bankacılık, tekâfül ve sermaye piyasaları sektörüne ilk giren ülkelerden bir tanesidir. 2016
IFSB Raporu’na göre, ‘varlıkları itibarıyla İslami bankacılık alanındaki ilk on ülke’ olan İran, Suudi
Arabistan, Malezya, BAE, Türkiye, Bahreyn, Bangladeş, Endonezya, Kuveyt ve Katar arasından
beş tanesini vaka incelemelerimiz için seçtik.
Bahreyn ve Endonezya aynı zamanda İslami finans sektörünün Yükselen Liderleri olarak
nitelendirilmektedir (IFCI 2015). Malezya, Pakistan ve Bangladeş ile birlikte Asya Grubunu
temsil eden Endonezya, aynı zamanda dünyadaki en yüksek Müslüman nüfusuna ev sahipliği
yapmaktadır (Pakistan ikinci sırada yer almaktadır). Pakistan’da 8, Bahreyn’de 275 ve Malezya’da
2.231 adet kısa vadeli küresel sukuk ihracı ile karşılaştırıldığında, tek başına toplam 37 adet kısa