İslami Finansal Araçların Çeşitlendirilmesi
17
bölgelere göre sunulan İslami bankacılık ürünlerinin karşılaştırmalı bir değerlendirmesi yer
almaktadır. Kısaca, başlıca pazarlar ve kullanılan ürünlere dair olarak yapılan analiz, mevduatlarda
Malezya ve Endonezya arasında ve sonra Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri içinde genel bir
ürün uyumu olduğunu göstermektedir. Coğrafi yakınlık ve dinî ekol benzerlikleri nedeniyle bu
anlaşılabilir bir durumdur. Mevduat tarafındaki ürünlerin çeşitliliği İslami finans müşterilerinin
neredeyse tüm ihtiyaçlarını karşılayacak kadar fazla olsa da Kuzey Afrika ve Endonezya’nın hâlâ
ürün çeşitliliğini artırması gerekmektedir; çünkü bazı kategoriler hâlâ sunulmamaktadır.
Benzer bir eğilim, bu başlıca pazarlarda İslami bankacılık ürünlerinin finansman ile ilgili olan
kısmında da mevcuttur. Malezya ve Endonezya daha geniş bir ürün çeşitliliğine sahip olsa da Orta
Doğudaki İslami bankalar, Malezya ve Endonezya’da yaygın olup kendilerinde mevcut olmayan
ürünlerini çeşitlendirmektedir. Son on yılda İslami bankaların uluslararasılaştırılmasıyla bu eğilim
artmıştır. Ticari finansman ürünleri farklı bölgeler arasında nispeten benzer olsa da ürün tabanı
standartlaştırılmıştır. İslami bankalarca küresel olarak sunulan hazine ürünleri benzer niteliklidir;
ancak Malezyalı bankalar, gelişmiş bir İslami para piyasasının sonucu olarak diğer bölgelere kıyasla
müşterilerine daha fazla ürün ve hizmet sunmalarına olanak tanıyan daha çeşitli bir portföye
sahiptir. Bölgeler arası karşılıklı öğrenmeyle daha fazla genişlemeye yönelik çok büyük bir fırsat
söz konusudur.
Orta Doğu, Kuzey Afrika, Malezya ve Endonezya’daki Farklı Mevduat, Ticaret Finansmanı
ve Hazine Ürünleri
Tablo 7: Mevduatlar
Ürün/İşlem Orta Doğu Kuzey Afrika Malezya Endonezya
Tasarruf Hesabının
dayalı olduğu yapı:
Vediâ, Mudârebe,
Karz
Mudârebe ve Karz
standart ürünlerdir
Mudârebe ve Karz
standart ürünlerdir
Vediâ,
Mudârebeden daha
yaygındır
Mudârebe en
yaygın ürün olup
onun ardından
Vediâ gelmektedir
Cari Hesabın dayalı
olduğu yapı: Vediâ,
Mudârebe, Karz
Karz ve Mudârebe
standart ürünlerdir
Karz ve Mudârebe
standart ürünlerdir
Müşterilere yalnızca
Vediâ sunulmaktadır
Müşterilere yalnızca
Vediâ sunulmaktadır
Sabit Vadeli
Mevduatın dayalı
olduğu yapı:
Mudârebe, Emtia
Murabahası,
Vekâlet
Üçü de özellikle KİK
ülkelerinde yaygın
ürünlerdir
Üçü de yaygın
ürünlerdir
Mudârebe standart
üründür. Emtia
Murabahası
ve Vekâlet
kademeli olarak
yaygınlaşmaktadır.
Müşterilere
yalnızca Mudârebe
sunulmaktadır
Mevduatları
artırmak için Sürekli
Mevduat/Tasarruf
Planı
Müşterilere
“zorunlu bir
tasarruf planı”
olarak sunulan
yaygın bir program
Yaygın bir program Tekâfül birim-
bağlantılı plan
müşteriler için daha
cazip olduğundan
yavaş bir şekilde
benimsenmekte
Hac ve Eğitime
yönelik olarak
tasarrufu teşvik
etmek adına yaygın
bir program
Yapılandırılmış
Ürünler
Ürünler, seçilen
müşterilere sunulur
Ürünler, seçilen
müşterilere sunulur
Ürünler, seçilen
müşterilere sunulur
Henüz halka
sunulmamıştır
Kâr Dağıtımı Mudârebe esaslı
ürünlere ilişkin
olarak AAOIFI
tarafından
yayımlanan kılavuz
ilkeleri benimseme
Mudârebe esaslı
ürünlere ilişkin
olarak AAOIFI
tarafından
yayımlanan kılavuz
ilkeleri benimseme
AAOIFI tarafından
yayımlanan ancak
daha detaylı ve
karmaşık kılavuz
ilkeleri benimseme
Gelir (kâr yerine)
esaslı ancak daha
az karmaşık