İslami Finansal Araçların Çeşitlendirilmesi
7
vadeli küresel sukuk ihraç eden (Aralık 2015’e kadar) Endonezya, İslami sermaye piyasasında
önemli bir yere sahiptir (IIFM 2016 Sukuk Raporu).
IFSB’nin 2017 yılı Sürdürülebilirlik Raporu’na göre, Pakistan, Malezya, Endonezya ve Bangladeş
toplam İslami bankacılık varlıklarında Asya’nın payına en önemli katkıyı yapan ülkeler arasında
bulunmaktadır. İran ve Sudan’ın yanı sıra, 2016 yılı IFSB raporunda İslami bankacılık varlıklarının
yüzde 15’i aştığı (toplam yerli bankacılık varlıklarının bir yüzdesi olarak) Brunei, Katar, Malezya
ve Bangladeş’in sistemsel olarak öneme sahip bir İslami finans sektörüne sahip oldukları
belirtilmektedir. Raporda ayrıca Pakistan ve Bahreyn’de İslami bankacılık varlıklarının toplam
bankacılık varlıkları içindeki payının yüzde 10’u aştığı ifade edilmektedir.
Bölüm 1’de küresel İslami finans sektörünün durumuna dair genel bir açıklama sunulmakta,
Bölüm 2’de ise İslami bankacılık, İslami sermaye piyasaları ve tekâfül segmentleri ayrı ayrı
ele alınmaktadır. Daha sonra Bölüm 3’te yukarıda belirtilen on ülkede yapılan bağımsız vaka
incelemeleri sunulmakta, İslami bankacılık, sermaye piyasaları ve tekâfül segmentlerinin
her birisinde kullanılan farklı ürünler incelenmekte ve bunlara dair ana fikir ve tavsiyeler
vurgulanmaktadır. Son olarak Bölüm 4’te İİT üyesi ülkelerde, İİT üyesi olmayan ülkelerde ve başlıca
İFK’larda İslami finansal araçların çeşitlendirilmesini geliştirmeye yönelik bazı politika tavsiyelerine
yer verilmektedir.
Küresel düzeyde İslami finansın bu üç temel sektörü için çok sayıda farklı standart belirleyici
bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir:
Tablo 2 Küresel Düzeyde İslami Finans Sektörleri
Küresel Finans Sektörü Standart Belirleyici
Genel Geleneksel sektöre kıyasla İslami finans varlıklarının büyümesi (yıllık)
İslami bankacılık (a) Mevduat ve (b) Varlıklar bakımından bir İİT üyesi ülkede genel
bankacılık sektörünün yüzdesi olarak İslami bankacılık segmentinin payı
İslami sermaye piyasaları İhraç edilen uluslararası ve ulusal sukukun toplam hacmi
(derecelendirilmiş ve derecelendirilmemiş)
Tekâfül Tekâfül kurumlarına ait varlıkların hacmi
Kaynak: Yazar tarafından derlenmiştir.
İslami finansal araçların çeşitlendirilmesi, belirli bir ekonomideki İslami bankacılık, İslami sermaye
piyasaları ve tekâfül sektörlerinde mevcut olan farklı ürünleri (ve bunların temelini teşkil eden
sözleşmeleri) ifade etmektedir. Örneğin, İslami sermaye piyasaları sektörü Şer’i uyumlu fonları,
kısa, orta ve uzun vadeli sukuk yapılarını (müşâreke veya icâreye dayalı), vekâlete dayalı varlık
yönetimi ürünlerini ve benzerlerini içerebilir. Bu çeşitlendirmenin önemi şu şekilde açıklanabilir:
Mesela İslami bankacılıkta çok çeşitli ürünler sunulması, sektörün çok geliştiği, rekabetçi olduğu
ve tasarruf sahiplerinin, yatırımcıların, KOBİ’lerin, tüzel kişiliklerin, düşük gelirli grupların,
düzenleyicilerin, bankacıların ve buna benzer paydaşların değişik ihtiyaçlarına cevap verdiği
anlamına gelebilir.
İslami finans sektöründeki hukuki ve düzenleyici çerçeveye dair bilgiler genel ve özet şekilde
aşağıda sunulmaktadır: